Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach - pytania i odpowiedzi

Czym jest terapia skoncentrowana na rozwiązaniach?

     Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (w skrócie TSR) wywodzi się z pracy Steva de Shazera i Insoo Kim Berg, którzy w latach 70. i 80. XX wieku rozwijali swoje podejście w Brief Family Therapy Center w Milwaukee, w stanie Wisconsin, USA. Ich praca była inspirowana ideą poszukiwania efektywnych i krótkoterminowych metod terapii, które mogłyby skutecznie wspierać klientów w osiąganiu pozytywnych zmian bez konieczności długotrwałej analizy przeszłości.

     De Shazer i Berg oraz ich zespół obserwowali, że koncentrowanie się na rozwiązaniach, a nie problemach, prowadzi do szybszych i bardziej efektywnych rezultatów. Z tego podejścia wyłoniła się terapia skoncentrowana na rozwiązaniach, która zdobyła popularność na całym świecie dzięki swojej prostocie, elastyczności i skuteczności w wielu kontekstach terapeutycznych.

     TSR współcześnie czerpie z wielu szkół terapeutycznych, w szczególności z podejścia systemowego, które postrzega jednostkę jako część szerszego systemu, terapii ericksonowskiej, której zawdzięcza kreatywne metody pracy, terapii kognitywnej i narracyjnej, podkreślających rolę zmiany schematów myślowych i osobistych narracji w procesie zmiany.

     Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach skupia się przede wszystkim na przyszłości i na tym, co klient chce osiągnąć, zamiast analizować przeszłe problemy i ich przyczyny. Jest to podejście krótkoterminowe, które cechuje się kilkoma kluczowymi zasadami:

     Kierunek na rozwiązania: TSR koncentruje się na odkrywaniu i wzmacnianiu pozytywnych zasobów i mocnych stron klienta. Terapeuta pomaga klientowi zidentyfikować, co działa dobrze w jego życiu i jak te elementy można rozwijać.

     Cele klienta: Na początku terapii terapeuta współpracuje z klientem, aby wypracować konkretne i realistyczne cele. Proces ten angażuje klienta w aktywne poszukiwanie rozwiązań, które są dla niego ważne.

     Budowanie wizji przyszłości: Terapeuta zachęca klienta do wyobrażenia sobie, jak wyglądałoby jego życie po rozwiązaniu problemów. Wizualizacja takiej przyszłości pomaga skupić się na pozytywnych zmianach.

     Małe kroki: TSR promuje ideę wprowadzania zmian poprzez małe, stopniowe kroki, co sprawia, że klient osiąga szybkie sukcesy i nabiera motywacji do dalszej pracy.

     Uznanie dla wyjątków: Terapeuta pomaga klientowi zidentyfikować sytuacje, w których problem nie występuje lub jest mniej dotkliwy. To dostarcza wskazówek, jak radzić sobie z wyzwaniami.

Czym TSR różni się od tradycyjnego podejścia?

     Tradycyjne modele terapii (takie jak terapia psychodynamiczna) wywodzą się z modelu medycznego, w którym, w uproszczeniu, pacjent zgłasza się do specjalisty aby ten zdiagnozował problem i jego przyczyny i w ten sposób, poprzez dotarcie do źródeł, go wyeliminować.

     Twórcy TSR zauważyli, że analiza przeszłości pacjenta i jego konfliktów wewnętrznych nie tylko nie zawsze jest skuteczna dla rozwiązania jego problemów, ale wiąże się z wieloma utrudnieniami natury praktycznej (przede wszystkim czas trwania procesu, z założenia wieloletni i wymagający regularnych sesji), ale też z brakiem zaangażowania pacjenta jako aktywnego podmiotu, samodzielnie definiującego swoje problemy i potrzeby. W tradycyjnych modelach to terapeuta jest ekspertem który interpretuje to, co wnosi pacjent i dopasowuje to do teorii; rola pacjenta jest więc dość ograniczona.

     W terapiach z nurtu TSR podkreśla się rolę klienta jako eksperta od swojego życia, jego odpowiedzialność i zaangażowanie w procesie zmiany. W TSR diagnoza nie odgrywa większej roli, a zamiast na konfliktach i deficytach akcent kładzie się na zasobach i mocnych stronach. Zamiast dogłębnej analizy przeszłości, TRS skupia się na tworzeniu wizji preferowanej przyszłości i krokach, które do niej prowadzą. Uznając autonomię klienta, w TSR cele terapii są konkretne (np. radzenie sobie z lękiem, a nie "leczenie osobowości") i definiowane wspólnie przez klienta i terapeutę.

Co to znaczy że jest krótkoterminowa?

     TSR z założenia to terapia krótkoterminowa, choć lepszym określeniem byłoby "zwięzła" (brief therapy). W skrócie znaczy to tyle, że trwa tyle, ile jest to potrzebne klientowi, a o tym, czy ją zakończyć, decyduje on sam.

     W TSR nie ma określonej liczby sesji ani czasu trwania. Bardzo często już po kilku (lub nawet jednej) sesji klienci odnajdują drogę do rozwiązania problemu, czasem ten proces trwa wiele miesięcy.

     Warto podkreślić że w TSR zawsze proces terapeutyczny, czas i rytm zależy od potrzeb klienta.

     Podobnie jest z częstotliwością sesji. Zazwyczaj są to sesje cotygodniowe lub raz na dwa tygodnie, ale nie jest to regułą i to klient za każdym razem decyduje o tym czy i kiedy umówić się na kolejne spotkanie. Z założenia trs proces zmiany zachodzi poza sesjami, a rozmowa z terapeutą jest bodźcem lub inspiracją do działań w swoim życiu.

     Kolejnym aspektem, który warto zaznaczyć jest to, że w tsr pracujemy nad konkretnymi celami (zawsze definiowanymi wspólnie przez klienta i terapeutę) i terapia kończy się gdy to klient uzna, że cele, z którymi przyszedł, zostały osiągnięte.

     Podsumowując: TSR można określić jako terapię skoncentrowaną na określonych potrzebach i problemach klienta, a jej zadaniem jest w jak najkrótszym czasie wyposażenie go w zasoby do znalezienia własnych rozwiązań.

Dla kogo jest przeznaczona?

     Z terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach może korzystać każdy. Niezależnie od wieku czy problemu z jakim się zmaga. W tym podejściu pracujemy z człowiekiem, nie z problemem czy zaburzeniem. W TSR nie ma jednego schematu, a proces terapeutyczny zależy w głównej mierze od potrzeb klienta. TSR sprawdza się w równej mierze u dzieci jak i osób z długą historią pracy w terapii, które często odnajdują w podejściu zupełnie nowe spojrzenie na swój problem, które pomaga im wyjść z impasu.

Co to znaczy, że klient jest ekspertem od swojego życia?

     W tsr przyjmujemy, że to klient jest ekspertem od swojego życia i posiada wszelkie kompetencje do tego, żeby określać swoje potrzeby, definiować własne cele, znajdować rozwiązania problemów, podejmować decyzje i wprowadzać zmiany w swoim życiu.

     Jest to podejście bardzo bliskie terapii humanistycznej i ericksonowskiej, które odeszły od tradycyjnego, medycznego modelu "pacjent - specjalista (lekarz, terapeuta)", w tym znaczeniu, że uznały autonomię klienta i jego rolę jako aktywnego podmiotu w procesie terapii.

      W trs, w przeciwieństwie do podejść tradycyjnych, terapeuta nie diagnozuje klienta, żeby określić jaki jest problem czy zaburzenie i na tej podstawie wytyczyć drogę "leczenia". Terapeuta TRS nie pracuje z diagnozą, lecz z osobą, widzianą jako całość, z całym jej kontekstem i sposobem widzenia świata. To klient definiuje trudności, a rolą terapeuty jest aktywne wspieranie w znalezieniu takich rozwiązań, które będą najbardziej adekwatne i realistyczne, biorąc pod uwagę wszelkie uwarunkowania i kontekst klienta.

     Innymi słowy: w tsr to klient jest ekspertem od swojego życia. Terapeuta jest specjalistą, który dysponuje wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami które mają służyć klientowi w drodze do realizacji jego celów.

Czego możesz oczekiwać od tsr?

     Podobnie jak w innych modelach terapii psychologicznej, możesz oczekiwać od terapeuty wsparcia - takiego jakiego w danym momencie potrzebujesz. Choć prawdą jest, że TRS, jak sama nazwa wskazuje, koncentruje się na rozwiązaniach, nie znaczy to, że nie ma w niej przestrzeni na wyrażanie swych emocji i przeżyć, eksplorowania przeszłości czy doświadczeń. Możesz być pewien, że spotkasz się z autentycznym zainteresowaniem i akceptacją.

     Terapia TSR to jednak nie "spotkanie przy kawie" i czeka cię sporo pracy - i podczas sesji, kiedy terapeuta swoimi pytaniami będzie cię stymulować do myślenia, i poza sesjami - zazwyczaj terapeuta zaproponuje ci zadanie domowe. Trs jest bardzo skuteczna - ale wymaga zaangażowania. Nie oferuje gotowych rozwiązań, lecz aktywuje wszystkie twoje zasoby żebyś znalazł takie, które będą efektywne dla ciebie.

     Czego możesz być pewien to tego, że z każdej sesji wyjdziesz wzmocniony. W trs bardzo dużą rolę odgrywa odkrywanie twoich zasobów, mocnych stron i kompetencji. W przeciwieństwie do podejść, w których analizuje się problem, w tsr eksploruje się wszystko to, co jest pomocne w poradzeniu sobie z nim. Ta zmiana akcentów przynosi, co zauważa większość klientów, ogromną dawkę energii i poczucia sprawczości.