Pułapki argumentacji

2023-05-29
"W dialogu należy działać jak skaut, a nie jak żołnierz [...], skautowie wiedzą, jak działać dla dobra wspólnoty, ale nie starają się podbić innych, mają szacunek dla innych i starają się im pomóc".
David Bohm


     Cytat ten oddaje kwintesencję idei dialogu, którego celem jest dojście do porozumienia, do wypracowania wspólnego rozwiązania. Przyjmując postawę skauta, razem z naszym rozmówcą tworzymy mapę i szukamy najlepszej drogi. Dawid bohm, twórca koncepcji dialogu bohmańskiego przeciwstawił tę postawę zachowaniu żołnierza, który ma na celu podbicie wroga i wygranie wojny. W rzeczywistości w jakiej żyjemy ta druga postawa jest niestety często spotykana, a jak wiadomo, na wojnie i w miłości wszystkie chwyty są dozwolone. Jak ustrzec się przed nieetycznymi lub po prostu bezsensownymi czy nieprzemyślanymi przekazami? Jak skutecznie odpierać argumenty drugiej strony bez popadania w retorykę nienawiści?

Błędy argumentacji, sztuczki i nieczyste zagrania

     Gdy chcemy kogoś do czegoś przekonać, naszym celem jest wpłynięcie na drugą stronę żeby zmieniła swoją opinię czy zachowanie, czyli perswazja. Czy wszystko jest dozwolone? Są metody, mało etyczne, które pozwalają nam zdobyć przewagę nad rozmówcą, wykorzystując np. techniki odpływania od tematu, rozpraszania uwagi czy zastraszanie i mają więcej wspólnego z manipulacją niż dialogiem. Niestety, nasze codzienne życie daje nam aż zbyt wiele przykładów tego typu praktyk.

     Pomyślmy o polityku, który zamiast odpowiadać na zadane pytanie dotyczące jego programu wyborczego zaczyna od wyliczenia błędów opozycji, o reklamach pojawiających się w trakcie naszego ulubionego programu. Reklamy to zresztą najlepszy przykład tego, jak wykorzystać argumenty odnoszące się do emocji. W codziennych sytuacjach chcemy jednak unikać tego typu nieetycznych praktyk. Podniesienie tonu głosu czy użycie argumentu siły ("masz to zrobić bo mówię to ja", "jestem twoim rodzicem więc masz mnie słuchać"), zastraszanie ("zachowuj się grzecznie bo nie przyjdzie do ciebie Mikołaj") to przykłady, które wskazują na brak szacunku do odbiorcy i zdecydowanie nie zapraszają do dialogu.

     Przyjrzyjmy się zatem do jakich środków - świadomie lub nie - uciekają się osoby które za wszelką cenę chcą wygrać pojedynek, a niekoniecznie dojść do konsensusu.

"Problematyczne argumenty"

     Najlepszym i niewyczerpanym źródłem przykładów błędnej, nielogicznej i nieetycznej argumentacji jest polityka i internet. Obserwując dyskusje stron o przeciwnych poglądach możemy zarejestrować całe spektrum błędnej argumentacji:

Jak rozpoznać dobre i złe argumenty?

     Podobnych błędów czy zasadzek argumentacji jest o wiele więcej. Znając jednak podstawy dobrej i etycznej retoryki możemy ustrzec się przed tymi złymi. Możemy rozpoznać czy dany przekaz ma na celu manipulację i czy intencje nadawcy są szczere.

     Pomocne będzie zadanie sobie kilku pytań:


     Na koniec warto przywołać cytat Benjamina Franklina: "Wątpić we wszystko, co ci powiedziano, nie znaczy nie wierzyć w nic. To znaczy mieć własne zdanie i umieć logicznie myśleć, nie ulegając wpływom". Krytyczne myślenie może uchronić nas przed manipulacją i pozwala podejmować bardziej rozważne decyzje.