Wszystkie nasze decyzje pociągają za sobą jakieś koszty. Jeżeli nie nauczymy się wybierać mądrze, skończymy poświęcając nasz czas i pieniądze na rzeczy nieistotne.

"Inteligentni ludzie podejmują decyzje w oparciu o analizę kosztów"

     Koszt podjęcia decyzji to wszystko to, czego nie zyskamy inwestując nasze środki (czas, pieniądze) na zrobienie czegoś w zamian za podjęcie najlepszej z możliwych alternatyw.

     Przykładowo, gdy decyduję się na wydanie 100 zł na obiad w restauracji, kosztem tej decyzji będzie wszystko to, co lepszego mogłabym zrobić z tymi pieniędzmi: zainwestować na giełdzie, kupić książkę czy przekazać na cele charytatywne. Sendhill Mullainathan, autor książki "Scarcity" definiuje koszty tych pozostałych możliwości jako te opcje, które nie figurują w naszym systemie mentalnym kiedy konfrontujemy się z jakimś problemem i które z tego powodu pozostają dla nas ukryte.

Koszty podjęcia decyzji pojawiają się tylko gdy istnieje deficyt zasobów.

     Czas, pieniądze czy energia to ograniczone zasoby i zawsze, gdy z nich czerpiemy, wykorzystując je w określonym celu, redukujemy ich dostępność dla innych celów.

     Dlatego ważna jest ocena dostępnych zasobów - wydanie 100 zł na obiad nie będzie takim samym kosztem dla kogoś, kto zarabia dużo i dla osoby która ledwo wiąże koniec z końcem. Poświęcenie kilku godzin na sprzątanie mieszkania nie będzie stanowiło takiego samego kosztu dla osoby na emeryturze i dla pracującej matki dwojga dzieci.

Rola intuicji

     Podejmując decyzje często analizujemy jej koszty w sposób intuicyjny, choć według niektórych badań nie doceniamy jej roli. Szczegółowa analiza wszystkich opcji i ich kosztów to wysiłek mentalny i wydatek energetyczny, dlatego też zwykle "idziemy na skróty" i korzystamy z tego, co nam podpowiada intuicja. Większość z tych podpowiedzi bazuje na tym, co jest dla nas najbardziej dostępne, informacji, które mają najłatwiejszy dostęp do naszej świadomości - co nie oznacza, że pozostałe opcje nie istnieją i są jak najbardziej realne.

     Na przykład, dla osoby o niskiej wiedzy z zakresu żywienia jedzenie fast foodów każdego dnia nie przedstawia kosztów (zdrowotnych) co nie znaczy, że z czasem się one nie pojawią.

     Dlatego, zwłaszcza podejmując istotne dla nas decyzje, powinniśmy podchodzić do tego świadomie i szczegółowo rozważać te możliwości, które nie pojawiają się od razu w naszym polu widzenia.

Jak obliczyć koszty podjęcia decyzji

     Jednym ze sposobów, żeby oszacować koszt podjęcia określonej decyzji jest równanie:

Koszt podjęcia decyzji = rezultat najlepszej możliwej opcji - rezultat wybranej opcji

Jak to działa w praktyce, możemy sprawdzić posługując się przykładem inwestowania pieniędzy.

     Załóżmy że trzymamy nasze oszczędności na koncie oszczędnościowym z oprocentowaniem 1% w skali roku. Jaki jest koszt takiej decyzji? Po pierwsze, warto zastanowić się nad innymi alternatywami inwestycji tych pieniędzy - inwestycja na giełdzie, zakup nieruchomości czy kryptomonety. Kosztem będzie więc różnica między dochodem z najbardziej rentownej inwestycji minus dochód z rachunku oszczędnościowego. Czyli jeżeli inwestycja w papiery wartościowe przyniosłaby 8% w skali roku, kosztem nieinwestowania będzie 7% (8% -1%) naszych oszczędności. Jeżeli nasze oszczędności wynoszą 10.000 zł, będzie to 700 zł w skali roku.

Rzeczywistość jest bardziej złożona

     W rzeczywistości nie jest to takie proste, bo odsuwamy na bok ryzyko związane z inwestycją. W przypadku kryzysu notowania na giełdzie mogą spaść albo będziemy pilnie potrzebować naszych oszczędności. To jeden z powodów, dla których ocena kosztów nie jest błahą sprawą.

     Gdy weźmiemy pod uwagę czas, zamiast pieniędzy, okazuje się jeszcze bardziej skomplikowana. Jaki jest koszt przeglądania przez godzinę dziennie postów na Instagramie? Odpowiedzi mogą być różne: godzinę dziennie można przeznaczyć na czytanie, kształcenie się (co może przełożyć się na wyższe zarobki i lepszą jakość życia), pracę (wyższe zarobki), spędzenie czasu z rodziną (lepsze relacje) czy ćwiczenia fizyczne (lepsze zdrowie).

     W rzeczywistości więc szacowanie kosztów może okazać się dość niejednoznaczne i w niektórych przypadkach nieproduktywne, co nie oznacza bynajmniej że sama koncepcja jest nieużyteczna.

     Tylko mając świadomość że istnieją ukryte koszty naszych decyzji, możemy podejmować je lepiej.

Ukryte koszty decyzji

     Wyobraź sobie że decydujesz się na przeprowadzkę za granicę i musisz podjąć decyzję co zrobić ze swoim mieszkaniem. Twoim celem jest podjęcie jak najbardziej rentownej decyzji. Rozważasz trzy opcje: sprzedaż mieszkania, wynajem długoterminowy lub wystawienie w serwisie Airbnb. Decydujesz się na wynajem długoterminowy, bo obliczyłeś, że w skali 20 lat ta opcja przyniesie ci największe zyski. Jeżeli sprzedając mieszkanie zyskasz 600000 zł, a wynajmując je 650000 zł, rachunek wydaje się prosty.

     Czy w rzeczywistości tak jest? Nie, ponieważ nie rozważyłeś wszystkich dostępnych możliwości - takich jak na przykład przekształcenie mieszkania w biuro i wynajem. Bardzo prawdopodobne, że realny koszt podjęcia decyzji jest wyższy niż niż myślisz. Dlatego tak ważne jest to rozważenie jak największej ilości dostępnych opcji. 

     Jak tylko zaczniesz myśleć w ten sposób, zaczniesz dostrzegać koszty decyzji w różnych sytuacjach życiowych - np. rząd, inwestując w jakiś obszar gospodarki obcina dotacje w inne sektory, osoba oglądająca całymi wieczorami Netflixa ogranicza swój czas możliwy do wykorzystania na kształcenie zawodowe, firma inwestująca w software zmniejsza wydatki na pracowników czy reklamę.

Nawyk myślenia w kategoriach kosztów

     Postrzeganie naszych wyborów w kategoriach kosztów poniesionych w innych obszarach może stać się nawykiem. Gdy zastanowimy się, jakie rzeczy są dla nas najważniejsze, następnie możemy przyjrzeć się czy poświęcamy im należną uwagę i czas. Pomyślmy o czasie spędzonym na bezmyślnym przeglądaniu mediów społecznościowych, telewizji itp. i zastanówmy się, czy można by go wykorzystać na aktywności, które wniosą coś wartościowego do naszego życia. Zastanówmy się nad rutynowymi, powtarzalnymi czynnościami i czy można je zautomatyzować lub oddelegować, tak by móc zainwestować czas w to, co jest dla nas priorytetem.

     Gdy stajesz przed podjęciem decyzji, nie ograniczaj się do jednej czy dwóch opcji; zacznij eksplorować inne możliwości lub skorzystaj z pomocy osób, które mogą dostarczyć inne rozwiązania.  

     Przede wszystkim - zacznij traktować czas i energię jako ograniczone zasoby, a zaczniesz podejmować decyzje w sposób bardziej świadomy i inteligentny.